O peido limoeiro: Scleroderma citrinum

Sinónimo: Scleroderma vulgare
Galego: Peido de lobo


Hai cogomelos que acaparan a nosa atención e despertan "Ohs" de admiración nas exposicións, ó marxe do seu valor culinario, e son o obexetivo de tódolos focos debido á súa indiscutible beleza. É cuestión de estética. Hai oitros, nembargantes, cuio aspecto de patata pasada non axuda moito a que os afecionados lles presten a súa merecida atención. O máis que conseguen é un bo pisotón co fin de velos reventar coma se fosen globos de fariña. Non é xusto, pero así é a vida. Estamos a falar, como non, dos peidos de lobo, como se coñecen popularmente a uns cantos fungos incluidos nos gasterales (grupo de basidiomicetos caracterizados por pusuir himenio, parte fértil do carpóforo, interno) e que teñen aspecto de tubérculo. Ainda que xa temos falado deles (lembrade Pisolithus arhizus), non está de máis pasar por encima dalgúns conceptos, para os novos nesta páxina, que temos que dominar para entender estes cogomelos, xa que como podedes ver na imaxe, a nivel macroscópico non temos nin pé, nin sombreiro, nin lamelas nas que fixarnos e centrar a descripción.

Tendo isto en conta,imos a utilizar o símil dunha laranxa para entender dúas partes importantes e comúns ós peidos de lobo e á maior parte dos gasterales. Primeiro, o peridio: sería o equivalente da codia da laranxa, protexe o interior e se abre para permitir que as esporas se espallen; o seu grosor, textura, cheiro... vannos a dar valiosa información. Doutra banda temos a gleba, que equivaldría ó laranxa logo de pelada, e que contén o himenio, a parte fértil destes cogomelos e dónde se producirán as esporas. Na imaxe da esquerda tedes un exemplar do cogomelo protagonista de hoxe, Scleroderma citrinum (do grego skleros, "duro" e derma, "pel", polo tanto a cousa viría sendo "pel dura"; e citrinum polo súa cor que lembra ó limón), cortado transversalmente ca gleba todavía sen "madurar" de todo na que se poden apreciar claramente estas dúas partes.

Scleroderma citrinum é quizáis o compoñente deste grupo e fungos máis abundante na zona das Rías Baixas, e bastante doado (doado, ó falar de cogomelos, sempre o vamos a tomar con certa cautela; o que é doado, é confundir unha especie con oitra) de identificar. En todo caso non é comestible, así que jardade saliva.

Se queredes saber máis desta pataca do monte, acompañádenos a repasar a descripción comentada por nós e extraida do libro "Cogomelos de Galicia" (que, lembrade ahora que chega a época, tedes dispoñible por conta de Refungando no Ateneo Valle-Inclán de Riveira, aka Bar Plaza). ¿Imos? Fai click abaixo en leer máis...


DESCRIPCIÓN

Corpo frutífero: 5-10 cm de diámetro. Globoso, algo esmagado polos polos, moi sólido. Peridio de 2-3 mm de grosor. Pardo amarelado ou pardo oliváceo, cuberto de anchas escamas esmagadas ou areolado e furfuráceo. Cando madura ábrese polo ápice liberando unha masa esporal pulverulenta. Sen pé. Na imaxe da dereita podedes ver como o cogomelo central está a puntiño de reventar por un lado, co peridio xa perforado.

Gleba: Dura, abrancazada ou rosada (ver última imaxe do artigo), axiña pasa a unha cor gris ou gris lousa con tinguiduras violácea e vénulas abrancazadas (como podesde ver na 2º imaxe). Olor e sabor desagradables. Ó final se transforma nunha masa grisácea oscura de consistencia algodonosa e pulverulenta, como podedes ver na imaxe da esquerda nun exemplar bastante maduro.

Hábitat: En bosques de coníferas e de folla (micorrízico), ás veces sobre madeira podrecida (saprófito), con preferencia por solos ácidos. En grupos máis ou menos numerosos. Finais de verán e outono. Moi común. Na nosa zona, xunto con Lycoperdon perlatum e Pisolithus arhizus, quizáis os gasterales máis abundantes.

Comestibilidade: Tóxico, pode provocar diversos transtornos gástricos. De todas formas o aspecto e cheiro tira para atrás tanto como para que a ninguén se lle ocorra botalo a un guiso. Ainda que de todo hai na viña do señor...

Observacións: Ás vexes atopámolo parasitado por Xerocomus parasiticus (si, como oídes, un membro da familia boletaceae é parásito de scleroderma citrinum). Á hora da súa identificación destaca o grosor do peridio, e as especies máis problemáticas pertencen todas ó mismo xénero. Scleroderma verrucosum ten o peridio máis delgado, 1 mm, e a base provista dun pseudopé formado por cordóns miceliares. Scleroderma aerolatum tamén pode provocar confusións pero a presencia de pseudopé e un peridio moito máis fino, deberían axudarnos a diferencialas. En canto ás especies do xénero bovista (como Langermannia gigantea) teñen a gleba branca e son menos pesadas. A pesar de todo isto, pode haber e hai confusións, pero sempre con oitros gasterales próximos. A falta de interese gastronómico de case que todas estes cogomelos fai que non sexa unha especie problemática para os afecionados. Todos pasan dos peidos de lobo.

Para rematar, unha última curiosidade. Según recentes investigacións de ADN, Scleroderma citrinum estaría xenéticamente máis próxima a Gyroporus castaneus que esta última a Boletus edulis. Xa, pensaredes, acolloante, "¿e a min qué?". A sorpresa está máis que xustificada se coñecedes as tres especies pero, se non é así, vos deixo un enlace a un artigo moi interesante de Michael Kuo no que trata este tema e a aparente paradoxa que esto implica, ademais de conter imaxes dos tres cogomelos para que comparedes e xulguedes vos mesmos.

http://www.mushroomexpert.com/kuo_05.html


Bueno amigos, xa podedes irlle pegando unha limpeza a cesta, porque o outono comeza a chegar ás nosas portas. Despois deste verán para o olvido, esperamos ansiosos qué novos cogomelos nos traerá a tempada. Estade atentos á nosa páxina, porque dende aquí compartiremos o utono con vos. Un cogomélico e fúnxico saúdo!
Ler máis...

Fungos de hai millóns de anos chegan ata nós atrapados en ámbar

Cando vos falamos das delicatessen cas que de cando en cando Pleurotus ostreatus se regalaba, pretendiamos que fose o primeiro de varios artigos que tratarían sobre os fungos predadores. Hoxe imos continuar tema e coñecer oitro fungo (¿xa extinto?) que se especializou hay millóns de anos na captura de nemátodos. En decembro de 2007 aparecía a noticia en National Ggeographic. Nunha canteira do sur de Francia aparecía atrapado nuha cela de ámbar un pequeno nemátodo xunto cunha estructura filamentosa que formaba pequenos aneis: tratábase do micelio dun fungo (fotografía superior). Segundo Alexander Schmidt, xefe do equipo do Museo de Historia Natural de Berlín responsable do descobremento, este micelio pertencía a un fungo predador que utilizaba os seus pegañentos aneis para atrapar e consumir os nemátodos que constituian as súa dieta.

Ainda que no interior do ámbar non aparece ningún nemátodo atrapado nos aneis que confirme a utilidade destos coma trampa, a existencia hoxe en día de especies de fungos que utilizan a mesma técnica, a presencia de nemátodos no ambar e o diámetro coincidente dos aneis, suxire que xa fai a frioleira de 145 millóns de anos, algúns fungos habíanse especializado como trampeiros de vermes. Estamos a falar do Cretácico, cando ainda nin paxaros nin prantas con flores habían sequera asomado o fuciño na Terra. A importancia deste hachado radica en que anteriormente o fungo nematófago máis antigo atopado ata ese momento tiña uns 15-20 millóns de anos, co que se espera que este fungo nos axude a comprender millor a evolución destas especies.

Pero, ¿existe algún fungo que hoxe en día empregue aneis para cazar as súas presas? A resposta é si. A modo de rede de pescar, o micelio de Arthrobotrys oligospora, atrapa ás suas presas nos aneis pegañentos que forma o seu micelio. É o fungo nematófago mái extendido e estudiado hoxe en día. Encádrase dentro dos chamados fungos inferiores, que non producen carpóforos (cogomelos, vamos) e pertence á clase dos Deuteromicetos. Falaremos máis en profundidade destos fungos nun futuro artigo, no que ademáis coñeceremos algún que oitro membro máis do xénero Arthrobotrys. Pero teredes que esperar. Polo de pronto podedes ver na imaxe da esquerda un nemátodo atrapado por este fungo visto ó microscopio (imaxes obtidas de Myco Album CD, de George Barrow).

Entón... ¿era o fungo preso no ámbar un oligospora ou algún ancestro da especie? Pois nin o un nin o outro. Según Phillip Jacobs, experto mundial en fungos nemátodos, o fósil atopado non pode asignarse a ninguna especie de fungo predador existente hoxe en día. Ó longo da historia da evolución varias especies de fungos alcanzaron á mesma solución para obter alimento: as trampas con aneis. Os aneis do fungo en ambar están formados por unha única célula alongada, mentres que os modernos trampistas do Reino fungui forman os seus aneis con tres células, o que indicaría que pertencen a ramas evolutivas distintas.

Como vedes, e non nos cansamos de repetir, o Reino fungui nunca deixa de sorpendernos. Se pensades que son inxeniosas as "tácticas" de Pleurotus ostreatus (toxinas paralizantes) e Arthrobotrys oligospora (aneis pegañentos), esperade ó próximo artigo no que falaremos dunha fascinante especie tamén do xénero Arthrobotrys que riza o rizo. Pero non adiantemos acontecementos. Ata entón, refunga, amigo micófilo. Ler máis...

O humor fúnxico de Davila: Pirómanos

Este verán está sendo, micolóxicamente falando, un auténtico lixo. Despois de tres ou catro anos de fabulosos periodos estivais (menos para os cazabronceados, claro), xa o ano pasado se notou un importante descenso na aparición de cogomelos de verán. Alá van aqueles fantásticos Boletus Pinophilus ou as Amanitas caesareas que a natureza nos regalaba xa dende xuño en anos anteriores. Non hai ningún misterio nesto (Iker, tranquilo!), os dous últimos veráns, este especiamente, viñeron ben escasos de chuvias e, sen humidade, os cogomelos quedan na casa.
O que ocorre e que cando se van os cogomelos aparece oitra especie nos nosos montes ben despreciable: os pirómanos. Por suposto que non se lles pode atribuir tódolos incendios que ocorren na nosa comunidade. Campistas despistados, labregos facendo queimas dos refugallos do campo, churrasqueiros de domingo... En todo caso non hai intencionalidade, se ben sí poucos miolos.

Pouco a pouco nos quedamos sen montes. Moito do queimado non se recuperará (desidia, intereses económicos, a inexistente e imposible relación de armonía entre os galegos e a súa terra...). Sempre nos queda mentar os mortos dos pirómanos que, sen eufemismos e palabras rimbombantes, son uns auténticos fillos da gran puta e merecen arder co monte que queiman.

Pero non vaiades apensar que nos deixamos levar pola desilusión do cheiro a madeira queimada e as cinsas que manchan a nosa pel. Nin ca boca negra fartos de barrantes. Dende Refungando temos en mente a creación dunha carballeira micorrizada en Ribeira como primeiro paso para recuperar, ainda que un cachiño sea, do monte que herdamos dos nosos devanceiros. Xa vos contaremos como vai indo a cousa que, por agora, marcha sobre rodas. Sempre se pode facer algo, sempre se poden remover conciencias e educar á unha sociedade que está ben lonxe dos problemas medioambientais que ten na súa propia casa: Galicia.

Esperamos que o amigo Davila vos arrancara unhas boas risas, porque estes montes de merda a nós non nos fan ningunha gracia.

Refunga. Loita. Pranta unha árbore.
- Ler máis...

Nova e interesante aplicación comercial dos fungos


Nunca te deitarás sen saber unha cousa máis. Iso é o que pretendemos que vos pase cada vez que nos visitedes e apostamos unha crema de Boletus a que o que ven hoxe non volo imaxinades.
Dende Nova York, da man da empresa Ecovative Design, nos chega esta nova aplicación comercial, na forma de protección para embalaxes (ver foto exemplo arriba), sustituindo ó corcho aglomerado que se ven utilizando ata agora. O seu nome: Ecocradle, e está composto dun material biolóxico tamén patentado pola firma estadounidense, chamado Mycobond.

Este novo material é a clave de todo: está composto por unha mistura de cascas de sementes de algodón e trigo que se introducen nun molde xunto co micelio dun fungo (non puidemos averiguar o nome) que actuará como cemento do conglomerado e se deixan repousar durante sete días. O resultado logo da esterilización é un material poroso, máis compacto que o corcho e completamente biodegradabe ó que lle podemos dar a forma que desexemos.

¿As vantaxes?
  • Barato de producir, e independiente do mercado do petróleo.
  • Múltiples opcións para desfacerse de él unha vez utilizado: como compost, como revestimento do chan no xardín...
  • Ó ser completamente biodegradable, non emite residuos na súa destrucción nin "perdura" como sí o fan os corchos actuais, de poliestireno.
O millor vai ser que vos deixemos un video para que os responsables da empresa nos expliquen un pouco por riba como vai a cousa. Está en inglés, pero é moi curto e non debería darvos problemas á hora de entende-lo. As imaxes falan por si mesmas...


Se botades un olla á páxina de Ecovative Design (click no nome da empresa), poderedes ver que tamén desenrolaron con este mismo material unha especie de aillante para as paredes das casas chamado Greensulate. Na páxina tamén poderedes atopar maís información sobre estes materiais e a empresa.

Como podedes ver, as aplicacións industriais-comerciais dos fungos son cada vez maís, e máis sorprendentes. Dende Refungando estamos sempre atentos con tres ollos para traerchas cando aínda están quentes.

¡Vémonos pronto Refungando, como non podía ser doutro xeito! Ler máis...
Related Posts with Thumbnails